GEÇİCİ KORUMA VE ULUSLARARASI KORUMA ALTINDAKİ KİŞİLERİN DESTEKLENMESİ PROJESİ

Ülkemize her yıl çalışmak, başka ülkelere göç etmek ya da sığınmak amacıyla çok sayıda insan geliyor ve bu insanların sayıları her geçen yıl artıyor. 2011 yılında başlayan Suriye’deki iç savaş sonucunda Türkiye, hali hazırda 3,6 milyonu Suriyeli olmak üzere 4 milyona yaklaşan mülteci nüfusu ile dünyanın en fazla mülteci barındıran ülkesi konumunda. Suriye dışından çeşitli yollardan ve ülkelerden Türkiye’ye gelen mültecilerin sayısı ise yaklaşık 400 bin. Suriyeli mültecilerin 60 bin kadarı geçici barınma merkezlerinde yaşıyor (Göç İdaresi Başkanlığı, 08.02.2024). Diğer büyük bölüm nüfus ise başta İstanbul ve Güney Doğu illerimiz olmak üzere neredeyse tüm illere dağılmış durumda.

 

Ülkelerinden dini, milliyeti, belirli bir toplumsal gruba üyeliği veya siyasi düşünceleri nedeniyle ayrılmak zorunda kalarak bir başka ülkeye sığınmış insanlar olarak tanımlanan mülteciler, Ülkemizde kayıtlı bulundukları illerde ikamet etmek zorundalar. Türkiye iltica ile ilgili temel bir uluslararası sözleşme olan 1951 tarihli Cenevre sözleşmesini coğrafi sınırlama ile imzalamış olmasından dolayı sadece Avrupa Konseyine üye ülkelerinden gelen kişileri mülteci olarak kabul ediyor. Bu durumda mülteci statüsü verilen kişi sayısı ülkemizde çok sınırlı. Avrupa Konseyi ülkeleri dışından Türkiye’de sığınma talebinde bulunan ve bu talebi yapılan değerlendirme sonucunda haklı görülen kişiler, şartlı mülteci; ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak Türkiye’ye gelmiş olan Suriyeliler ise geçici koruma statüsünde yer alıyor. Şartlı mülteci ve geçici koruma statüsü verilmiş kişilerin en hassas durumda olanların Birleşmiş Milletlerin mültecilikle ilgili birimi olan Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) ve Göç İdaresi Başkanlığı’nın ortak çalışması dahilinde üçüncü ülkelere önerilmesi bekleniyor. Üçüncü ülkeye yerleştirmeye ilişkin nihai karar ise kabul ülkeleri tarafından veriliyor. Ne var ki her yıl üçüncü bir ülkeye yerleştirilen mülteci sayısı nadiren 20 bini geçmektedir.

 

Diğer yönden Türkiye, Avrupa ülkelerine gidebilmek ümidiyle harekete geçen insanlar için bir geçiş ülkesi konumundadır. Bu nedenle ülkemizde sığınma başvurusu yapmayıp bir fırsat bulduğunda belgesiz olarak Avrupa ülkelerine gitme fırsatı yakalamaya çalışan ve inanılmaz tehlikeleri göze alan çok fazla sayıda insanın olduğu da bilinmektedir.

 

İKGV, sığınma talebiyle ülkemize gelen kişilere 2002 yılından başlayarak yasal ve psikolojik danışmanlık vermeye başlayan ilk sivil toplum kuruluşudur. Bu pilot çalışmaların ardından 2003 yılında BMMYK’nın desteğiyle psikolojik destek hizmetleri İstanbul ve Ankara’da sürdürülecek şekilde genişletilmiş ve yaygınlaştırılmıştır. 2007’den itibaren sosyal danışmanlık hizmetleri mevcut programa dahil edilmiş olup, İstanbul ve Ankara illerinin yanı sıra Van, Ağrı, Bilecik, Kütahya ve Eskişehir illeri programa dahil edilmiştir. Program sosyal çalışmacılar, avukat, psikolog ve tercümanlar tarafından 7 ilde 8 proje ofisinde yürütülmektedir. Programın amacı sığınma talebiyle ülkemizde bulunan kişilere koruma ve sosyal destek sağlamak, içinde yaşadıkları topluma uyumlarını kolaylaştırmaktır. İstanbul’da bulunan iki ofisimizden birisi olan Esenler’deki “Çok Amaçlı Toplum Merkezimiz” yoğunluklu olarak Suriyeli mültecilere, diğer ofislerimiz ise mültecilerin tümüne hizmet sağlamaktadır. 2023 yılındaki mültecilere destek çalışmalarımıza BMMYK’nın yanı sıra, Avrupa Birliği Sivil Koruma ve İnsani Yardım Operasyonları Birimi (ECHO), Alman Uluslararası İşbirliği Kurumu – GIZ (Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit GmbH) ve Welthungerhilfe (WHH) finansal destek sağlamıştır.

​

Ülkemizi de etkisi altına alan Covid-19 salgını nedeniyle ofislerimizi son üç yıl içinde aralıklı olarak kapamak zorunda kalsak da ofislerimizi çalışanlarımızın da desteğiyle işlevsel halde tutmayı başardık. Salgının başladığı ve yoğunlaştığı dönemde çalışmalarımızı yürüttüğümüz illerde mobil takımlar oluşturarak telefon üzerinden koruma ve danışmanlık hizmetlerimizi yürüttük. 2022 yılının ortalarından itibaren salgının hız kesmesi üzerine ofislerimizi açtık, 2023 yılında tam kadro ve tam zamanlı olarak koruma hizmeti verdik. Bu çalışmalar kapsamında 2023 yılı içinde İstanbul-Beyoğlu, İstanbul-Esenler, Ankara, Eskişehir, Kütahya, Bilecik, Van ve Ağrı temsilciliklerimiz aracılığıyla toplam 39.297 mülteciye danışmanlık verilerek koruma ve sosyal hizmetlere ulaşımları sağlanmış, 6.328 mülteciye mali yardım yapılmıştır. 2023 yılı Şubat ayında Güneydoğu illerindeki deprem felaketi mültecileri de derinden etkilemiş ve bölgedeki kişilerin diğer illere gitmesine izin verilmiştir. Depremzede 6.450 mülteciye temsilciliklerimiz aracılığıyla hukuki ve psiko-sosyal destek sunulmuş, temel ihtiyaçlara erişimlerinin desteklenmesi amacıyla 2.945 mülteciye mali yardım yapılmış; belediye, sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları, çeşitli destek hizmetleri sunan Birleşmiş Milletler birimleri ve sivil toplum örgütleriyle irtibat kurmaları sağlanmıştır.

​

Mültecilerin Uyumu için Sosyal Etkinlikler

 

Vakfımız mültecilere koruma ve sosyal destek sağlamakla birlikte onların içinde yaşadıkları topluma uyumunu önemsemekte ve bu doğrultuda etkinlikler düzenlemektedir. Pandemi sırasında sosyal medya ortamına aktarılan uyum etkinlikleri salgınının hafiflemesi ve normalleşmesiyle beraber 2023 yılında yeniden yüz yüze gerçekleştirilmeye başlamıştır. 2023 yılında, yararlanıcılarla yapılan etkinliklerin yanı sıra, alanda yeni sivil toplum kuruluşlarının (STK), yerel yönetim ve üniversitelerin çalışanlarına yönelik kapasite geliştirme eğitimleri Vakfımızın çalışmaları arasında yer almıştır.

​

Yıl boyunca sosyal uyum etkinliklerinin içeriklerinin belirlenmesi amacıyla farklı temalarda farklı yararlanıcı grup üyeleriyle odak grup görüşmeleri yapılmış, etkinlik temaları ve içerikleri birlikte belirlenmiştir. Mülteci gruplarının yanı sıra başta üniversiteler olmak üzere belediyeler ve sivil toplum kuruluşlarının iltica alanındaki destek kapasitelerinin geliştirilmesi amacıyla etkinlikler gerçekleştirilmiştir. Bu etkinliklerin temalarının ve içeriklerinin belirlenmesi benzer biçimde odak grup görüşmeleri ile sağlanmıştır. 2023 yılında gerçekleştirilen sosyal uyum etkinlikleri aşağıdaki başlıklar altında özetlenmiştir.

​

Çocuklara ve Gençlere Yönelik Çalışmalar

 

Eleştirel Düşünme Atölyesi

8-11 yaş aralığında katılımcılarla yürütülen bu atölyede eleştirel düşünce üzerinde durulmuştur. Atölye, çocuklara eleştirel düşünmeyi öğretmenin onların gelecekteki başarılarına ve refahlarına yapılan bir yatırım olduğu düşüncesinden yola çıkılarak planlanmış, çocukların modern dünyanın karmaşıklıklarıyla baş edebilen ve topluma olumlu katkıda bulunabilen daha yetenekli, bağımsız ve sorumlu bireyler olma konusunda güçlendirilmesi amaç edinilmiştir. Bu bağlamda çocuklarla birlikte kendi yaşlarına uygun olacak şekilde karar verme, kategorize etme ve felsefe soruları hakkında alıştırmalar yapılmıştır. 2023 yılında 5 kez düzenlenen atölye çalışmaları 58 katılımcı ile yürütülmüştür.

Kutu Oyunu Atölyesi

8-11 yaş aralığındaki katılımcılara yönelik bu atölyede, çocuklarla farklı kutu oyunları oynanmış, farklı kutu oyunları tasarımları tanıtılmıştır. Kutu oyunlarının genel özelliklerinden bahsedilmiş ve birlikte yeni bir oyun tasarımı yapılarak sosyal uyumun pekişmesi hedeflenmiştir. 2023 yılında 5 kez düzenlenen atölye çalışmaları 36 katılımcı ile yürütülmüştür.

Oyuncaklar ve Toplumsal Cinsiyet

5-7 yaş arası çocuklara yönelik bu atölyede, oyuncaklar üzerinden toplumsal cinsiyet konusu işlenmiştir. Atölye çalışmasına 23 çocuk katılmıştır.

23 Nisan Çocuk Şenliği

19 Nisan 2023 tarihinde Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün dünya çocuklarına armağan ettiği 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı'nı mülteci ve Türk çocuklar Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Merkezi'nde beraber kutlamışlardır. Eskişehir İl Göç İdaresi Müdürlüğü öncülüğünde düzenlenen ve ana paydaşı olduğumuz II. Geleneksel Dünya Çocukları şenliğinde gün boyunca çocuklar için oyunlar, doğaçlama tiyatro, yüz boyama ve resim etkinlikleri yapılmıştır. Ayrıca 7 Afrika uyruklu mülteci çocuktan oluşan Afrika Çocuk Dans Grubumuz ilk gösterisini yaparak büyük beğeni toplamıştır.

​

Ebeveynlere Yönelik Yapılan Çalışmalar

​

Güvenli Annelik

Gebe, yeni doğum yapmış ya da küçük çocuğu olan kadınların davet edildiği bu çalışmada güvenli annelik, pozitif ebeveynlik gibi konulara değinilmiştir. Atölye çalışmalarına 4 oturumda 73 kadın katılmıştır.

Çocuk ve Gençlerde Cinsel Gelişim ve Cinsel Sağlık

Bebeklikten başlayarak, 19 yaşına kadar farklı evrelerde bebek, çocuk ve gençlerin cinsel gelişim ve davranışlarının anlatıldığı bu atölye çalışması Farsça ve Arapça olmak üzere 2 kere düzenlenmiş ve 19 katılımcı ile yürütülmüştür.

“En İyi Narkotik Polisi: ANNE” Projesi Bilgilendirme Semineri

Kütahya Emniyet Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü tarafından yürütülen “En İyi Narkotik Polisi: Anne” projesi ile ilgili kendileriyle kurulan işbirliği çerçevesinde Kütahya'da ikamet eden mültecilere uyuşturucu madde kullanımı ve bağımlılığını önleme konularında bilgilendirme ve bilinçlendirme etkinliği gerçekleştirilmiştir. Uyuşturucu maddeler ve etkileri, bağımlılığın belirtileri, bağımlılık konusunda destek alınabilecek kurumlar hakkında bilgi sunmayı amaçlayan seminere 6 İranlı ve 32 Afgan kadın olmak üzere toplam 38 kişi katılmıştır.

​

Üreme Sağlığı/Cinsel Sağlık ve Kadın Sağlığı Çalışmaları

 

Kendi kendine Meme Muayenesi ve Meme Kanseri Farkındalık Eğitimi

Atölye çalışmasında meme kanserinin erken teşhisi için yapılması gerekenler anlatılmış ve evde gözle-elle kendi kendine nasıl meme muayenesi yapılabileceği anlatılmıştır. Atölye çalışması İstanbul’da 5 kez düzenlenmiş ve 68 kadının katılımı sağlanmıştır. Meme kanseriyle ilgili yararlanıcıların bilgilendirilmesine yönelik iki benzer çalışma Van ve Bilecik illerinde Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) ile işbirliği yapılarak yapılmıştır. Bu eğitimler çerçevesinde 30 kadın bilgilendirilmiştir.

Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar Hakkında Bilgilendirme Atölyeleri

Kadınlara yönelik olarak düzenlenen ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların tanıtıldığı, belirtilerinin ve korunma yollarının konuşulduğu bu etkinlikte kadınlara kondom dağıtılmıştır. Atölye çalışmalarına 45 kadının katılımı sağlanmış ve 4 kez düzenlenmiştir.

Gebelikten Korunma

Katılımcılar ile gebelikten korunma yöntemleri, bu yöntemlerin etki yolları ve yöntemlerle ilgili doğru bilinen yanlışlar konuşulmuştur. Atölye çalışmaları 3 oturum olarak 36 kadın ile yürütülmüştür.

​

Kadınlara Yönelik Çalışmalar

 

Güç Çiçeği Atölyesi

Senenin en çok talep alan ve uygulanan bu etkinliğinde, katılımcılar ile bir çiçek şablonu yardımı ile toplumun bizleri nelere göre sınıflandırdığı ve ayrıştırdığı tartışılmış; güçlü ve zayıf yanlarımız saptanmıştır. Güç Çiçeği atölyesi İKGV ofislerinin yanı sıra Pera Müzesi, Gazhane Kültür Merkezi gibi mekanlarda gerçekleştirilmiştir. 7 oturum olarak düzenlenen atölye çalışmalarına 125 kadın katılmıştır.

Kadınlara Özel Türk Dili Konuşma Kulübü

Zeytinburnu Belediyesi Aile Kadın Destekleme ve Engelliler Merkezi (AKDEM) ile ortaklaşa yürütülen bu programda, bölgede yaşayan Afgan kadınların Türkçe konuşmasını teşvik edecek ve gündelik konuşma bilgilerini destekleyecek atölye çalışmaları yapılmıştır. Atölye çalışmaları 19 oturumda 172 katılımcı ile yürütülmüştür.

Kültür Mutfağı

İBB Kadın Evleri ile işbirliği yapılarak uygulanan atölye çalışmalarında farklı milliyetlerden gelen kadınlar, kendi kültürlerine ait yemekleri pişirip, hikayelerini anlatmış ve sosyal uyuma katkıda bulunmuşlardır. 62 katılımcı kadınla yürütülen atölyeler 3 oturum olarak düzenlenmiştir.

​

Kapasite Geliştirme ve Diğer Kurumlarla Ortak Çalışmalar

 

İstinye Üniversitesi Sosyoloji Bölümü – Sosyal Uyum Nedir ?

İstinye Üniversitesi ile işbirliği yapılarak düzenlenen bu çalışmada, Sosyoloji Bölümü öğrencileri ile göç perspektifinden sosyal uyumun ne olduğu ve sahadan gözlemler paylaşılmıştır. 4 oturum olarak düzenlenen atölye çalışmalarına 21 öğrenci katılmıştır.

Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Derneği (STGM) Sivil Toplum Okulu (STOK) Eğitim Programı

Ülkemizde göç konusuna yaklaşım güvenlik odaklı olup bu yaklaşım çoğu ülkede göçmenlere yönelik ayrımcılık ve dışlama ile sonuçlanmaktadır. Güvenlik odaklı yaklaşım yerine uluslararası platformlarda “göç ve kalkınma” odaklı yaklaşımın savunuculuğu yapılmakta ve bu yaklaşımın göçmenler kadar ev sahibi ülkenin de yararına olduğu savunulmaktadır. Bu yaklaşımla uyumlu olarak 2022 yılında Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Derneği ile birlikte yürütülmekte olan Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Projesi kapsamında Vakfımız tarafından sivil toplum çalışanlarına yönelik online bir eğitim programı hazırlanmıştır. Eğitim programı STGM web sitesinden ulaşıma açılmıştır - STOK Eğitim Programı - https://egitim.stgm.org.tr/?redirect=0. Eğitimin yüz yüze versiyonu Temmuz ayında 3 günlük bir eğitim programı olarak 23 sivil toplum kuruluşu çalışanın katılımıyla uygulanmıştır. Programda “Göç ve Kalkınma” kavramı tanıtılmış, koruma ve sosyal uyum konularında STK çalışanlarına bilgi sağlanmıştır.

Mahalle Evleri- Kapasite Geliştirme Eğitimleri

İBB Mahalle Evleri iş birliğinde İBB çalışanları için yapılan odak grup görüşmelerinde tespit edilen kapasite geliştirme gereksinimlerine yönelik sosyal uyum eğitimleri düzenlenmiştir. 2 oturum halinde düzenlenen atölye çalışmalarına 27 İBB çalışanı katılmıştır.

İBB İstanbul Vakfı – Enstitü İstanbul İSMEK– Günümüz Gün Çalışması

İBB İstanbul Vakfı ve Enstitü İstanbul İSMEK ile ortaklaşa düzenlenen bu çalışmada mülteci ve Türkiyeli kadınlar bir araya getirilerek gereksinimleri saptanmış ve kadın sağlığı, ön yargılarımız, kadın hakları gibi konularda katılımcılara bilgi sağlanmıştır. 5 oturum halinde düzenlenen atölye çalışmalarına 108 kadın katılmıştır.

Zeytinburnu Belediyesi AKDEM- Kapasite geliştirme çalışmaları

Zeytinburnu Belediyesi Aile Kadın Destekleme ve Engelliler Merkezi (AKDEM) ile iş birliği yapılarak meslek elemanlarının göç alanında gelişimini desteklemek amacıyla kapasite geliştirmeye yönelik bir eğitim programı hazırlanmıştır. İçeriği odak grup görüşmeleriyle belirlenen eğitim programı 4 oturum olarak 41 çalışana uygulanmıştır. Eğitimlerin 2024 Nisan sonuna kadar sürmesi beklenmektedir.

Mimar Sinan Üniversitesi – Sivil Toplum Örgütleri Seçmeli Dersi Seminerleri

Mimar Sinan Üniversitesi ile iş birliği yapılarak, üniversitede verilen Sivil Toplum Örgütleri seçmeli dersinde sosyal uyum konulu 2 seminer düzenlenmiştir. Genel olarak sosyal uyumun kapsamı, bu alanda yapılan çalışmalar hakkında bilgi sağlanan seminerler 2 oturum halinde ve 28 öğrencinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir.

Sivil Toplum Geliştirme Merkezi (STGM) Sivil Sesler Festivali

STGM’nin İzmir’de düzenlediği Sivil Sesler Festivali’ne katılım sağlanmış ve Vakfımız temsil edilmiştir. Festival alanında açılan sergide katılımcılara yayınlarımız ve çalışmalarımız hakkında bilgi verilmiş, ayrıca “Sosyal Uyum Nedir ve Neden Gereklidir?” konulu bir atölye çalışması yapılmıştır. 2 gün süren festival kapsamında düzenlenen atölye çalışmasına 25 kişi katılmış, 250’den fazla ziyaretçi standımızdan Vakfımız hakkında bilgi edinmiştir.

Bahçeşehir Üniversitesi “Harmony – Sosyal Uyum Buluşmaları

”Bahçeşehir Üniversitesi’nin düzenlediği “Harmony, Sosyal Uyum Buluşmaları” toplantıları kapsamında sosyal uyum atölyesi düzenlenmiş, 2 farklı bilgilendirme oturumunda farklı bölümlerde okuyan 50’den fazla öğrenciye hem sosyal uyum hem de Vakfımızın çalışmaları hakkında bilgi aktarımı yapılmıştır.

Özel Günlerde Gerçekleştirilmiş Sosyal Etkinlikler

Geçici Koruma ve Uluslararası Koruma Altındaki Kişilerin Desteklenmesi Projesi kapsamında mültecilere destek sunan tüm ofislerimizde 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü, 23 Nisan Çocuk Şenliği, 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü, ve 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele günü ile başlayan ve 1 Aralık Dünya AIDS Gününü de içine alarak 10 Aralık İnsan Hakları Gününe kadar süren 16 günlük süre içinde gösteri, konser, toplantı, sergi ve konferans benzeri bir dizi özel etkinlik düzenlenmiştir. Bu etkinliklerin büyük bir bölümünün düzenlenmesi ve yürütülmesi aşamasında İKGV temsilcilikleri alanda birlikte çalıştığı Göç İdaresi İl Müdürlükleri, Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri, belediyeler ve STK’lar ile işbirliği geliştirmiştir. Geliştirilen işbirlikleri sayesinde bilgilendirme çalışmaları ve etkinlikler daha fazla yararlanıcıya ulaştırılmış hem de uzman kuruluşların desteği alınarak çalışmaların etkililiği arttırılmıştır.